Interview met Puk Witte door Annèt Lammers
Puk Witte vertelt enthousiast over haar werk voor Stichting ABC.
Hoe kunnen we meer laaggeletterden gaan inzetten als ervaringsdeskundigen en hoe kunnen ervaringsdeskundigen een vaste plek krijgen bij gemeenten of andere organisaties? Wat de mogelijkheden zijn, wordt onderzocht binnen de zogenaamde innovatiekamers.
Meer lezen: www.a-b-c.nu/over-ons/diensten-abc/belangenbehartigen/project-ervaringsdeskundigen.
Puk, kun je kort aangeven wat jouw achtergrond is en wat jouw rol is bij het project van Stichting ABC ‘Innovatie inzet Ervaringsdeskundigen Laaggeletterdheid bij gemeentes’, kortweg Project Ervaringsdeskundigen?
Sinds 2017 ben ik strategisch adviseur bij Sardes en houd ik me bezig met organisatievraagstukken binnen de kinderopvang en het onderwijs. Sardes is een onderzoeks- en adviesbureau op het gebied van onderwijs, opvang en opvoeding. 'Kansen voor kinderen' is de missie. Vandaaruit wordt gewerkt aan goed taalonderwijs om taalachterstanden en laaggeletterdheid te voorkomen.
Door mijn werk bij Sardes was ik dus al bekend met preventie van taalachterstanden. Toen ik bij Stichting ABC begon, moest ik me wel even verdiepen in de overige facetten van laaggeletterdheid.
ABC is een vrijwilligersorganisatie voor en door laaggeletterden. Het landelijke project Innovatie Inzet Ervaringsdeskundigen Laaggeletterdheid bij Gemeenten is te groot om door vrijwilligers te worden geleid. Daarom was Arjen Beune, tot hij voorzitter van ABC werd, de kwartiermaker van het project. In het najaar van 2019 heb ik zijn taak als projectleider c.q. procesbegeleider overgenomen. Het project wordt betaald met geld van het Rijk via Tel mee met Taal.
Hoe is het project Ervaringsdeskundigen landelijk opgezet? Op welke doelgroep richt het project zich? Wat zijn jullie doelen?
Vanaf september 2019 zijn we gemeenten gaan werven, in februari 2020 waren we compleet en zijn we gestart met 14 pilots door het hele land. Het project omvat 3 onderdelen: de innovatiekamers (pilots), de ontwikkeling van materialen en het onderzoek. Het project wordt landelijk aangestuurd en ik probeer, als spin in het web, de verschillende activiteiten en ontwikkelingen te coördineren. Er worden trainingsmaterialen (door)ontwikkeld en door het onderzoek ontstaan nieuwe inzichten.
De deelname aan het project Ervaringsdeskundigen is heel divers met grote en kleine gemeenten, de Nierstichting en FNV Achterhoek. Ook richten we ons op diversiteit bij de werving van nieuwe ervaringsdeskundigen.
Stichting ABC is vooral bekend met de wat oudere NT1-ers. Wij proberen ook andere groepen te bereiken zoals jongeren en NT2-ers. We hopen dat er lokale netwerken ontstaan die een afspiegeling vormen van de laaggeletterde populatie.
We willen bereiken dat ervaringsdeskundigen als vanzelfsprekend worden betrokken bij beleid van gemeenten rondom taaleducatie en bij communicatie met laaggeletterden, zoals duidelijke informatie, goed leesbare brieven en begrijpelijk taalgebruik. Pharos, ziekenhuizen, woningcorporaties en andere landelijke instellingen maken al gebruik van de waardevolle kennis van ervaringsdeskundigen. We zouden graag zien dat om die reden 'ervaringsdeskundige' een volwaardige en betaalde functie wordt. Hieraan zitten echter nog haken en ogen. Het onderzoek zal na afronding van het project hierin naar verwachting inzicht geven.
Waar vinden jullie en hoe benaderen jullie de te werven ervaringsdeskundigen? Waaraan moet een ervaringsdeskundige voldoen?
De meeste ervaringsdeskundigen komen uit de warme netwerken: (oud-)deelnemers van het ROC, de koffiesoos van het welzijnswerk of het Taalhuis in de bieb. Daarnaast worden ook de netwerken van nieuwe partners gebruikt, zoals in Almelo met Heracles en met een schoonmaakbedrijf.
Sommige innovatiekamers hadden al een goed werkend netwerk, bijvoorbeeld in Parkstad. Bij andere kamers is dat nu in opbouw.
FNV Achterhoek heeft met een enquête onder haar leden veel mensen bereikt. De enquête bleek laagdrempelig met vragen als 'Wat vind je lastig?', waardoor mensen durfden aan te geven waar ze in hun dagelijks leven tegenaan lopen. Dat leverde veel bruikbare informatie op: mensen vinden bijvoorbeeld het lezen en begrijpen van een loonstrook moeilijk. In de screening bij FNV Achterhoek zijn door de lokale projectleider gesprekken gevoerd met ongeveer 100 kandidaten. Hieruit kwamen 8 ervaringsdeskundigen naarvoren.
Hanteren jullie selectiecriteria? Wat bespreken jullie met de kandidaten in het voortraject?
We hanteren geen selectiecriteria, maar gaan wel met de (aspirant-)ervaringsdeskundigen in gesprek. Zij moeten weten wat ze kunnen verwachten en goed afwegen of zij deze taak aan kunnen. We hebben geen directe eisen, maar werken wel met een profiel. Bij de ervaringsdeskundigen kijken we naar de competenties 'wat kun je al goed?' en 'wat wil je leren?'
Wie sturen de ervaringsdeskundigen aan? Werken jullie met professionals en/of vrijwilligers?
Het leiden van dit project is arbeidsintensief en vraagt om een professionele aanpak. Daarom hebben de 'kamers' betaalde projectleiders. Afhankelijk van hun achtergrond (gemeente, welzijn, ROC) en bagage kan de insteek meer sociaal, pedagogisch of praktisch zijn.
Hoe trainen jullie de ervaringsdeskundigen? Welke (nieuwe) vaardigheden leren ervaringsdeskundigen? Welke moeilijkheden komen jullie hierbij tegen?
De eerste aandachtspunten bij de intake zijn: - Wat kun je? - Wat wil je leren? - Wat vind je spannend? - Waaraan wil/kun je wel/niet meedoen?
Het is belangrijk dat de mensen leren hun grenzen te bewaken. Hun ervaringen zijn heel waardevol. Het is zaak ervaringen op een doorleefde manier over te brengen. Dit kan emoties teweegbrengen, die op bepaalde momenten niet handig zijn. Hier moeten de ervaringsdeskundigen mee leren omgaan. Dit wordt geoefend bij de training voor taalambassadeurs.
De competentietraining bestaat uit een basismodule en er zijn verdiepingsmodules die gericht zijn op - het uitleggen aan professionals, - het toe-leiden van andere laaggeletterden naar educatie-aanbod, - het als testpanel testen van websites, brieven en andere informatie, - het hebben van inspraak door de doelgroep.
Binnen het project zijn door ABC de al bestaande trainingsmaterialen (onder andere 'Zeg het voort') doorontwikkeld en uitgebreid, zodat er nu voor elke rol een passende module beschikbaar is. Bij de trainingen worden deze vernieuwde trainingsmaterialen nu ingezet.
Welke leervragen, -wensen en -behoeften brengen de mensen zelf in. Op welke manieren en plekken komen zij in actie? Is dit op aanvraag of op eigen initiatief?
Veel kandidaten hebben vanuit hun verleden weinig vertrouwen in 'school'. De training is maatwerk: We moeten goed kijken wat bij iemand past, hoe kunnen we hem/haar het beste ondersteunen. De ervaringsdeskundigen trainen onder andere luistervaardigheid en spreekvaardigheid. Ook ontwikkelen zij inzicht in de rol die zij vervullen.
In steeds meer gemeenten draaien ervaringsdeskundigen mee in testpanels om de communicatie met laaggeletterden te verbeteren. Ook nemen zij soms deel aan de cliëntenraad van het UWV. In Rivierenland zijn twee dames met een vlog begonnen. Dit initiatief en meer kun je hier bekijken: https://abcbeleidshulp.nl/wie-is-de-ervaringsdeskundige-laaggeletterdheid/.
Welke doelen zijn al gehaald?
Corona heeft ons behoorlijk dwarsgezeten in het verwezenlijken van doelen. Bijvoorbeeld bij de werving en training. Veel bijeenkomsten waar we ervaringsdeskundigen wilden werven, gingen niet door. We konden lange tijd niet trainen. De stap naar digitaal is voor deze groep minder vanzelfsprekend, dus veel dingen hebben een tijd stilgelegen.
Ondanks alles zijn er echter al wel zo'n 60 ervaringsdeskundigen geworven, zijn er lokaal nieuwe samenwerkingen met nieuwe partners ontstaan, is de praktijk van de inzet van ervaringsdeskundigen lokaal opgenomen in beleid en werkwijzen en zijn er structuren opgetuigd, waarbinnen deze ervaringsdeskundigen functioneren. Maar we zijn er nog niet. We willen nog meer ervaringsdeskundigen werven en deze ook zoveel mogelijk binnen de looptijd van het project trainen en inzetten.
Gelukkig is het project verlengd, we kunnen door tot maart 2022.
In de 14 innovatiekamers wordt de inzet van ervaringsdeskundigen regionaal of lokaal op het gebied van laaggeletterdheid verder versterkt en verankerd naast verdergaande samenwerking met bibliotheken, taalhuizen en ROC's.
We werken op dit moment aan uitbreiding van en inbedding van ervaringsdeskundigen in gemeentelijke en andere organisaties. Wij willen deze inbreng verduurzamen. Hierbij vinden we dat er, zoals eerder gezegd, uiteindelijk ook structureel financiële waardering voor de inbreng van ervaringsdeskundige moet komen. Net zoals andere adviseurs hun vergoeding krijgen.
Wat is Movisie en welke rol heeft Movisie bij het project Ervaringsdeskundigen?
Movisie is het kennisinstituut voor sociale vraagstukken. Het is een expertisepunt voor gemeenten voor het sociaal domein. Movisie heeft de 0-meting uitgevoerd (waar stonden de innovatiekamers, toen ze begonnen?) en volgt het project Ervaringsdeskundigen op basis van onderzoek onder andere in de vorm van maandelijkse bevraging met betrekking tot de ontwikkeling van het proces, de middelen en de effecten.
Werken jullie samen met NT1-docenten? Zo ja, op welke manier?
Op dit moment kan een initiatiefnemer in het project een ROC zijn, maar ook een gemeente, stichting of vakbond. In Parkstad heeft ROC Vista een sterke voortrekkersrol. In o.a. Eindhoven werkt de gemeente samen met het ROC.
Het zou mooi zijn als de opleiding voor NT1-docenten ook aandacht besteedt aan het belang van ervaringsdeskundigen en hun rol bij het verbeteren van de communicatie met burgers van (overheids)instanties. En NT1-docenten zouden met hun deelnemers officiële brieven en websites kunnen toetsen op duidelijkheid, leesbaarheid en begrijpelijke taal. Of hiervoor contact leggen met ABC of een eigen lokaal netwerk van ervaringsdeskundigen. Zij kunnen vertellen over hun werk en anderen enthousiasmeren.
Heb je tips voor NT1-docenten m.b.t. les- of trainingsmateriaal, websites, video's, …?
Op www.a-b-c.nu staat een heel overzicht van veel materialen, tips en andere informatie.
Kijk ook op eens op:
- https://abcbeleidshulp.nl/bibliotheek-overzicht en
- https://abcbeleidshulp.nl/tips.